فلسفه فضیلت

از نظر کانت فضیلت عبارت است از ادای تکلیف با فعل مطابق تکلیف. اما صرف مطابقت با تکلیف برای تحقق فضیلت کافی نیست، بلکه نسبت فاعل باید فقط ادای تکلیف باشد و هیچ عامل و انگیزه ی دیگری در آن دخالت نداشته باشد. نقد کانت برآرای سه گانه کلامی و رواقی و ارسطویی مفصل است، اما خلاصه نظر او این است که قانون مندی، شرط اساسی اخلاق و وجه امتیاز آن از سنت های اجتماعی است و برای حفظ قانون مندی اخلاق چاره ای نیست جز اینکه بگوییم عمل اخلاقی یا فضیلت عبارت است از عمل مطابق تکلیف؛ زیرا تکلیف توسط قانون عقل تعیین می شود .

مفهوم تکلیف فی‌نفسه عبارت است از مفهوم یک گزینش آزاد ضروری( اجباری) به موجب قانون؛ این اجبار، خواه خارجی، خواه یک خود‌اجباری باشد. دستور اخلاقی، این اجبار را از طریق مطلق خود ( باید نامشروط) اظهار می‌کند. پس اجبار آن در مورد موجودات عاقل به‌طور کلی ( موجودات مقدسی ” یعنی فرشتگان” که می‌توانند وجود داشته باشند) به کار نمی‌رود؛ بلکه فقط در مورد انسان‌ها به عنوان موجودات طبیعی عاقل صدق می‌کند که آن‌قدر فاقد قداست‌اند که لذت می‌تواند آنها را به نقض قانون اخلاقی برانگیزد، گرچه به اعتبار و حیثیت این قانون واقف‌اند؛ و حتی وقتی از این قانون تبعیت می‌کنند، با بی‌علاقگی (به موجب مخالف با تمایلات‌شان) به آن اقدام می‌کنند و این اجبار در واقع ناشی از این بی‌علاقگی است.- اما انسان البته یک موجود آزاد (اخلاقی) است. پس مفهوم تکلیف ( فقط به موجب تصور قانون) اگر مربوط به تعین اراده‌ی درونی ( انگیزه عمل) باشد، جز خود‌اجباری حاوی چیز دیگری نیست؛ زیرا آن ضرورت ( حتی اگر ضرورت خارجی باشد) فقط از این طریق با گزینش آزاد قابل جمع و اتحاد است. لذا مفهوم تکلیف، یک مفهوم اخلاقی است.